Τις τελευταίες ημέρες έχει ανοίξει εκ νέου ο διάλογος σχετικά με το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, κατά πόσο αυτό είναι επαχθές, απεχθές κλπ αλλά και και για το πώς πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Θα επιχειρήσουμε να παραθέσουμε κάποια στοιχεία σχετικά με το θέμα, να ανιχνεύσουμε την προέλευση του χρέους, να αναδείξουμε τον χαρακτήρα του και εν τέλει να προτείνουμε τη λύση, η οποία δεν μπορεί να είναι άλλη από την μη-αναγνώριση στο σύνολο του.
ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ
Η Ελλάδα έχει ταλαιπωρηθεί από την ίδρυση της με το θέμα του χρέους. Πριν καν ιδρυθεί ανεξάρτητο ελληνικό Κράτος, είχαν ήδη συναφθεί τα δύο περίφημα δάνεια της «Ανεξαρτησίας», με ιδιαίτερα ληστρικούς όρους. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε πως δόθηκαν μόνο το 55% και 59% του ονομαστικού ποσού, ενώ οι τόκοι και η αποπληρωμή «έτρεχαν» στο σύνολο του και ως υποθήκη είχαν μπει όλα τα δημόσια έσοδα και δημόσια κτήματα. Για λόγους συντομίας όμως, θα ξεκινήσουμε από πολύ πιο πρόσφατα, το 1936, όταν το Ελληνικό κράτος αρνείται να αποπληρώσει το χρέος του προς την Βελγική τράπεζα Société Commerciale de Belgique, με το αιτιολογικό ότι η εύρυθμη λειτουργία του κράτους και η ευημερία του λαού υπερτερούν της αποπληρωμής των χρεών. Αξίζει να πούμε πως το Διεθνές Δικαστήριο δικαίωσετην Ελλάδα. Έτσι, η Ελλάδα μπαίνει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχοντας κηρύξει χρεοστάσιο, με ότι συνέπειες είχε αυτό.
Πάγια θέση του λαϊκού κινήματος στην μεταπολεμική Ελλάδα ήταν η διαγραφή των προπολεμικών χρεών. Τόσο επειδή η χώρα είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς από τη Γερμανική Κατοχή και έπρεπε οι πόροι να κατευθυνθούν προς την ανοικοδόμηση της, όσο και για λόγους αλληλεγγύης. Πράγματι, κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Ελλάδα δημιουργήθηκε το δεύτερο μεγαλύτερο αντιστασιακό κίνημα (μετά το Γιουγκοσλάβικο) ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές. Το ένα τρίτο της χώρας είχε ήδη απελευθερωθεί πριν καν ηττηθούν οι Ναζί και αρχίσουν να επιστρέφουν στη χώρα τους. Το ελάχιστο που θα μπορούσε να ζητήσει η Ελλάδα θα ήταν η απαλλαγή από τα προπολεμικά χρέη. Και όμως! Το 1962 αρχίζει η διαδικασία «ρύθμισης» του προπολεμικού χρέους της χώρας από την τότε κυβέρνηση της ΕΡΕ, η οποία ολοκληρώνεται το 1964 από την κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου, με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου και υπουργό Οικονομικών των Κ. Μητσοτάκη. Όπως έγραφε, σε πανηγυρικό τόνο η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Ελευθερία:
«Η Ελλάς απεκατέστησε και τυπικώς την πίστιν της εις το εξωτερικόν πλήρως και απέδειξεν δι΄ άλλην μίαν φοράν ότι παρά τας οικονομικάς δυσχερείας της γνωρίζει να σέβεται την υπογραφήν της και τις διεθνείς υποχρεώσεις της»
ενώ συμπλήρωνε:
«Η ονομαστική αξία των χορηγηθεισών νέων ομολόγων εις τους κομιστάς προπολεμικών εσωτερικών δανείων διαπλασιάζεται, ο τόκος αυξάνεται και θεσπίζεται λαχείον. Εν συγκρίσει προς την ρύθμισιν υπό της κυβερνήσεως της ΕΡΕ, δίνονται ήδη 160% επί πλέον». [1]
Η συμφωνία ξεπερνούσε τα 173 εκ. δολλάρια (κάτι παραπάνω από 5 δις δραχμές), ποσό διόλου ευκαταφρόνητο για την εποχή. Να υπογραμμίσουμε πως παλαιότερα η Ένωση Κέντρου, και ο Μητσοτάκης προσωπικά, κατακεραύνωναν ως «δουλική» τη συμφωνία στην οποία είχε προχωρήσει η ΕΡΕ με τους Αμερικανούς ομολογιούχους, ύψους 40 εκ. δολλαρίων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως έχει να δούμε και ποιος οδήγησε στην εκτόξευση του χρέους στη μεταπολίτευση. Η κυρίαρχη αντίληψη είναι πως αυτή ήταν η συνέπεια της όποιας κοινωνικής πολιτικής άσκησε το ΠΑΣΟΚ τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του. Μάλιστα, η θεωρία γενικεύεται, λέγοντας πως για το χρέος ευθύνεται μόνο «το σπάταλο κράτος», οι αυξήσεις των μισθών (στο δημόσιο τομέα) και η «ψηφοθηρική», φιλολαϊκή πολιτική.
Όλοι θα συμφωνήσουμε πως η τριετία Μητσοτάκη δεν είχε καμία σχέση με κοινωνικές παροχές και φιλολαϊκή πολιτική. Περισσότερο έχει συνδεθεί στις μνήμες μας με τις μηδενικές αυξήσεις μισθών, όπως και με τις ιδιωτικοποιήσεις. Μέχρι και το 2010, αποτελούσε την πιο νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση που είχε δει ποτέ η Ελλάδα. Και όμως, αυτή η κυβέρνηση, είναι εκείνη που αύξησε περισσότερο από καμία άλλη το δημόσιο χρέος. Το παρέλαβε στο 69,9% του ΑΕΠ και σε τρία χρόνια το έφτασε στο 116%. Και όμως, ο Μητσοτάκης, που πλασάρει τον εαυτό του ως τον πολιτικό που προσπάθησε να «νοικοκυρέψει» το κράτος και την οικονομία, είναι εκείνος που όχι απλά μάς φόρτωσε με προπολεμικά χρέη, αλλά υπερχρέωσε την χώρα, όντας πρωθυπουργός, χωρίς καν να ασκήσει κοινωνική πολιτική! Να σημειώσουμε πως ο Α. Παπανδρέου είχε παραλάβει το χρέος, το 1981, στο 34,5% και το παρέδωσε το 1988 (μέσα σε 8 χρόνια δηλαδή) στο 66,8%. Το αύξησε δηλαδή κατά 32,3% του ΑΕΠ σε 8 χρόνια, ενώ η κυβέρνηση Μητσοτάκη το εκτόξευσε κατά 46,1% του ΑΕΠ μέσα σε 3 χρόνια ακολουθώντας πολιτική λιτότητας και ιδιωτικοποιήσεων.
Παραθέσαμε όλα τα παραπάνω στοιχεία για να καταδείξουμε ότι το χρέος της Ελλάδας δεν διογκώθηκε λόγω κάποιων ιδιαίτερων κοινωνικών παροχών, ούτε λόγω υπερμεγέθους δημοσίου τομέα. Άλλωστε ακόμα και πριν την κρίση, είχαμε έναν σχετικά (μικρο)μεσαίο δημόσιο τομέα για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Το δημόσιο χρέος είναι σε μεγάλο βαθμό απότοκο της άνευ προηγουμένου διαχρονικής δουλικότητας των ελληνικών κυβερνήσεων, των συνεχών πανωτοκίων, καθώς και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που ασκήθηκαν. Να σημειωθεί πως δεν έχουμε λάβει υπ’ όψιν μας καθόλου το κομμάτι του χρέους που σχετίζεται με μίζες του πολιτικού προσωπικού και γενικότερα τη διαφθορά (Τσοχατζόπουλος, Siemens κλπ).
Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Όλα τα παραπάνω ισχύουν για το χρέος μέχρι και το 2010. Από εκείνη τη χρονιά και μετά, τα δεδομένα αλλάζουν άρδην. Το 2010 (για να ακριβολογούμε από το 2009) έγινε αντιληπτό ότι το δημόσιο χρέος είναι πλέον επαχθές, δηλαδή μη-βιώσιμο. Η λύση που βρήκε η Ε.Ε. για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα είναι τα μνημόνια, υπό την επιτήρηση της τρόικας ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ. Στήθηκε ένα ταμείο (EFSF που κατόπιν αντικαταστάθηκε από τον ESM) ώστε να δανειοδοτεί τα «προβληματικά» κράτη και να μην απειληθεί το Ευρώ από μία στάση πληρωμών.
Το θέμα είναι ότι για να προχωρήσει σε αυτήν τη δανειοδότηση, η Τρόικα επέβαλλε στη χώρα πρωτοφανείς όρους. Πρώτον, εισήγαγε το χρέος στο Αγγλικό Δίκαιο, το πιο σκληρό δίκαιο που υπάρχει παγκοσμίως για τον οφειλέτη. Επιπλέον, ορίζει πως τυχόν διαφορές μεταξύ δανειστή-οφειλέτη θα επιλύονται στα Δικαστήρια του Μεγάλου Δουκάτου του Λουξεμβούργου. Παράλληλα, επέβαλλε στην κυβέρνηση να απεμπολήσει την ασυλία του κράτους (η οποία εκπορεύεται από το γεγονός ότι το κράτος ασκεί εθνική κυριαρχία) άνευ όρων και αμετάκλητα. Να διευκρινίσουμε πως η ασυλία του κράτους είναι βασικό στοιχείο στον πυρήνα του διεθνούς Δικαίου και εγγυάται πως σε περίπτωση στάσης πληρωμών τα κράτη δεν μπαίνουν σε διαδικασία εκκαθάρισης (όπως η κάθε επιχείρηση), καθώς αποτελούν τη νομική έκφραση του λαού. Παράλληλα, παρευλαύνουν οι διάφοροι Ράιχενμπαχ, εν είδει Γκαουλάιντερ, στα υπουργεία,επιβλέποντας τη λειτουργία των κρατικών θεσμών και οι διάφοροι Φούχτελ στους Δήμους, προσπαθώντας να κλείσουν επωφελείς business προς όφελος του Γερμανικού Δημοσίου, κάνοντας ακόμα και επιθεωρήσεις σε δημόσια νοσοκομεία! Επίσης, άρχισαν να ξεπουλιούνται (ή να μισθώνονται για μερικές δεκαετίες) με διαδικασίες εξπρές όχι μόνο βασικοί παραγωγικοί τομείς της χώρας, αλλά μέχρι και παραλίες και νησιά.
Με δυο λόγια, προκειμένου να αναχρηματοδοτηθεί το δημόσιο χρέος καταλύθηκαν βασικά στοιχεία της εθνικής κυριαρχίας και της εθνικής ανεξαρτησίας. Η χώρα έχει μπει στην κλίνη του προκρούστη, τεμαχίζεται και ξεπουλιέται όσο-όσο. Για να μην αναφερθούμε στην κοινωνική καταστροφή που επήλθε ως συνέπεια των αντιλαϊκών μέτρων που προβλέπουν τα μνημόνια. Όλα τα παραπάνω συνιστούν ένα πλαίσιο, το οποίο ξεφεύγει κατά πολύ από χαρακτηρισμούς του στυλ «κηδεμονία» ή «επιτροπεία» και πιο πολύ προσιδιάζει σε φάση νεοαποικιοποίησης (με σύγχρονα χαρακτηριστικά). Το βασικό εργαλείο για αυτήν τη μετάβαση υπήρξε το χρέος και η διαχρονική εξάρτηση των ντόπιων μονοπωλίων με τον διεθνή παράγοντα. Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος τι παραπάνω πρέπει να γίνει ώστε μία δύναμη που έχει σαν στόχο όχι απλά την εθνική ανεξαρτησία, αλλά οι στόχοι της φτάνουν μέχρι το σοσιαλισμό και την αταξική κοινωνία, να δηλώσει απλά και κατηγορηματικά ότι το χρέος αυτό είναι βαμμένο με το αίμα των χιλιάδων αυτόχειρων, ότι είναι σημαδεμένο με την ανέχεια των λαϊκών τάξεων, που δεν έχουν καν ρεύμα και κινδυνεύουν να χάσουν και το σπίτι τους και ως εκ τούτου είναι απεχθές και δεν πρόκειται καν να αναγνωριστεί ως χρέος του ελληνικού λαού, πόσο μάλλον να αποπληρωθεί.
ΧΡΕΟΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ
Υπάρχει μία αντίληψη μέσα στην Αριστερά που λέει πως το χρέος πρέπει να πληρωθεί από τους πλούσιους της Ελλάδας, και ότι δεν πρέπει να το διαγράψουμε μονομερώς, καθώς έτσι θα πληγούν οι υποτελείς τάξεις των υπολοίπων χωρών. Πρώτον, μετά τα απανωτά μνημόνια, τις δανειακές συμβάσεις, αλλά και το PSI, το χρέος της Ελλάδας πλέον βρίσκεται στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος στην τρόικα, και όχι σε ασφαλιστικά ταμεία, πανεπιστήμια ή άλλους κοινωνικούς φορείς (ντόπιους ή ξένους). Άρα από ενδεχόμενη διαγραφή χρέους θα θιγεί η τρόικα, και όχι συνδικάτα ή νοσοκομεία. Ακόμα όμως και τέτοιοι φορείς να θιγούν, τίποτα δεν απαγορεύει σε μία κυβέρνηση της Αριστεράς να τους αποζημειώσει εκ των υστέρων προνομιακά για τις απώλειες που θα έχουν υποστεί (κάτι που δεν θα συμβεί προφανώς με τα διεθνή γεράκια).
Δεύτερον, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης στις 30/09/2013 έφτανε τα 321,8 δις (180% περίπου του ΑΕΠ). Εκτίμηση μας είναι ότι το παραπάνω ποσό δεν μπορούμε να το βρούμε από τους γνωστούς ολιγάρχες της χώρας μας, φορολογώντας τα εισοδήματα τους. Αλλά ακόμα και αν γινόταν, γιατί να δώσουμε αυτά τα χρήματα στους ξένους τοκογλύφους (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ), ενώ μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε για την παραγωγική ανασυγκρότηση και για κοινωνική πολιτική;
Μάλλον υπάρχει μία παρανόηση στον όρο «διεθνισμός». Ο διεθνισμός δεν συνίσταται στην δημιουργία μηχανισμού μεταφοράς χρηματικών πόρων από τους ντόπιους εκμεταλλευτές στους διεθνείς. Το 1918 η σοβιετική κυβέρνηση ακύρωσε όλα τα δάνεια που είχαν συνάψει το Τσαρικό καθεστώς, αλλά και η προσωρινή κυβέρνηση. Δεν αναγνώρισε το χρέος αυτό ως χρέος του Ρωσικού λαού και το διέγραψε μονομερώς.Παράλληλα η περιουσία που απαλλοτριώθηκε χρησιμοποιήθηκε προς όφελος του λαού, και όχι για την αποπληρωμή των δανείων του προηγούμενου καθεστώτος. Επίσης, δρώντας απολύτως διεθνιστικά, απάλλαξε την Ελλάδα από το χρέος των 100 εκ. χρυσών γαλλικών φράγκων που της όφειλε και παραιτήθηκε από τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, κάτω από τον οποίο βρισκόταν τότε η χώρα μας, την ώρα μάλιστα που ελληνικά στρατεύματα είχαν σταλεί στην Ουκρανία, ώστε να βοηθήσουν τους Δυτικούς να ανατρέψουν την σοβιετική εξουσία. Αυτό είναι διεθνισμός.
ΡΗΞΗ Ή ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ;
Η στάση μας σε επιμέρους (πλην όμως κομβικά) ζητήματα είναι πολλές φορές ενδεικτική του στόχου μας. Στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να αποφασίσουμε αν θέλουμε να προχωρήσουμε σε μία ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης, ή αν απλά θέλουμε να προβούμε σε μία πιο «ήπια» διαχείριση του τρέχτοντος πλαισίου. Αν θέλουμε απλά να διαχειριστούμε τη μιζέρια και να λειάνουμε κάποιες γωνίες, τότε ναι, μπορούμε να αρχίσουμε να αναζητάμε πιο είναι το επίπεδο στο οποίο μπορούμε να έχουμε ένα «βιώσιμο» χρέος, και να κουρέψουμε το υπόλοιπο, με τις ευλογίες των δανειστών μας ενδεχομένως. Ας μην ξεχνάμε ότι με πρωτοβουλία τους έγινε και το PSI. Αν θέλουμε όμως να αλλάξουμε πλήρως τους όρους του παιχνιδιού, να βάλουμε πραγματικά ζήτημα εξουσίας (και όχι απλά κυβέρνησης), τότε οφείλουμε ξεσκεπάζουμε στο λαό την βάρβαρη, απάνθρωπη, ταξική και αυταρχική πολιτική των εκμεταλλευτών του, ντόπιων και ξένων. Οφείλουμε να πρωτοστατούμε στην οργάνωση της κοινωνίας και να είμαστε εμείς εκείνοι που θα την πείσουμε να παλέψει ώστε να απελευθερωθεί από τα δεσμά που της έχουν επιβάλλει οι κυβερνώντες. Είναι κάπως προβληματικό, για ένα υποκείμενο της Αριστεράς, όταν το κίνημα διακηρύσσει «Δεν χρωστάμε, δεν πουλάμε, δεν πληρώνουμε» την ίδια στιγμή εσύ να μιλάς για «ευρωπαϊκή συνδιάσκεψη χρέους» και για «σχέδιο Μάρσαλ». Ιδού η ρόδος, ιδού και το πήδημα. Ρήξη ή διαχείριση;
Νέστορας Νεστορίδης – μέλος της συντονιστικής επιτροπής της ΟΜ του ΣΥΡΙΖΑ Παρισιού
Posts
